Γράφει ο Γιωργος Βενετσάνος
Υπάρχουν τοποθεσίες στην πατρίδα μας που αν τις γνωρίσεις αισθάνεσαι όχι μόνο περήφανος, αλλά σου ανεβάζουν και την ψυχική διάθεση. Πρόκειται για σημαντικά έργα των προγόνων μας, που ανάγονται στην προϊστορία αυτού του τόπου και όμως δεν γνωρίζουν την αίγλη την οποία θα έπρεπε να έχουν. Ίσως αυτό οφείλεται στο ότι απουσιάζουν ακόμη και από τα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας. Το γιατί δεν αναφέρονται είναι ένα ερωτηματικό, ίσως από αμέλεια, ίσως επειδή τα θεώρησαν (λάθος βέβαια) δεύτερα, ίσως επειδή δεν έπρεπε να τα μάθουμε, ποιος ξέρει; Θα πρέπει να ψάξεις αρκετά για να βρεις λεπτομέρειες για αυτά τα άγνωστα στους πολλούς μέρη.
Ένα από αυτά το συναντάμε ανεβαίνοντας την εθνική οδό προς Θεσσαλονίκη, στο ύψος του Κάστρου, αν προσέξουμε από την δεξιά πλευρά μας θα δούμε να υψώνεται μέσα από τον κάμπο της Κωπαΐδας ένας μακρόστενος βράχος, δεν είναι άλλος από την ακρόπολη του Γλά, ένα σχετικά άγνωστο μνημείο της Ελληνικής προϊστορίας. Πρόκειται για την μεγαλύτερη σε έκταση οχυρωμένη μυκηναϊκή ακρόπολη της Ελλάδος, που έχει διατηρηθεί μέχρι σήμερα και βρίσκεται πάνω σε βράχο με το ύψος του να κυμαίνεται από 20 έως 40 μ., ξεχωρίζοντας από την πεδιάδα.
Εικ: 1, Ο αγροτικός αλλά βατός δρόμος από την μια πλευρά του οχυρού.
Σήμερα τον γνωρίζουμε ως Γλά ή παλαιόκαστρο κατά τους ντόπιους. Το πως λέγονταν στην αρχαιότητα αυτή η οχυρωμένη τοποθεσία είναι ακόμη τουλάχιστον άγνωστο. Ένας γνωστός μας ιστορικός και περιηγητής των αρχαίων χρόνων ο Παυσανίας, που μας έχει αφήσει πληθώρα ονομάτων για πόλεις και τοποθεσίες της αρχαιότητος, δεν αναφέρεται στο αρχαίο όνομα της περιοχής. Πάντως για το συγκεκριμένο τοπωνύμιο (Γλά) υπάρχουν δυο εκδοχές, η μια λέει ότι πιθανόν να είναι παραφθορά του αλβανικού κουλά, που σημαίνει φρούριο και είναι κατά πολύ μεταγενέστερο της αρχαιότητας, και το δεύτερο παραπέμπει στην αίγλη και ανάγεται στα χρόνια που η ακρόπολη άκμαζε.
Εικ: 2,3, Τα κυκλώπεια τείχη και μια από τις εισόδους, με κτίρια εκατέρωθεν
Η κατασκευή του οχυρού αποτελείται από οικοδομικό υλικό γιγαντιαίων ογκόλιθων, στα πρότυπα των υπολοίπων κυκλώπειων μυκηναϊκών κατασκευών. Το μήκος της περιμέτρου του τείχους είναι 3 χιλιόμετρα, το δε πάχος κυμαίνεται από τα 5 μέχρι και τα 5,5 μέτρα.
Πρόκειται για μια εντυπωσιακή κατασκευή από όλες τις απόψεις η οποία εκτείνεται σε επιφάνεια 200 στρεμμάτων και έχει σχήμα ακανόνιστου τριγώνου, με σχετικά ομαλή και επίπεδη κορυφή αλλά απότομες κλιτές, κυρίως προς τον βορρά. Μέσα στον χώρο σήμερα είναι εμφανή τα κατάλοιπα αρκετών κτιρίων, τα οποία όμως τα έχουν καταπιεί τα αγριόχορτα, μιας και δεν είναι εμφανής κάποια μέριμνα συντήρησης του χώρου.
Πριν την αποξήρανση της λίμνης η τοποθεσία της ακρόπολης ήταν νησί. Η ακρόπολη χτίστηκε γύρω στο 1300 π.Χ. μετά την αποξήρανση της λίμνης Κωπαΐδας. Η οχυρωμένη αυτή θέση λόγω της θέσεως και της διαμόρφωσής της, παράλληλα με την οχύρωση των πληθυσμών που ήταν εγκατεστημένοι στη περίμετρο της λεκάνης, είχε την δυνατότητα να ελέγχει τα αποστραγγιστικά έργα, που πρώτοι είχαν πραγματοποιήσει στην περιοχή οι Μινύες και ήταν έργο ζωτικής σημασίας για την ευημερία τους.
Για τον σκοπό αυτό τον 16ο αιώνα π.Χ. κατασκεύασαν μια σειρά από εντυπωσιακά αρδευτικά έργα για την εποχή δημιουργώντας σήραγγες και καταβόθρες οι οποίες διασχίζαν κατά πλάτος τη λεκάνη της Κωπαΐδας, και έστελναν το νερό της λίμνης στον κόλπο της Λάρυμνας, πετυχαίνοντας έτσι να αποξηράνουν την λίμνη. Πρόκειται για αποστραγγιστικό έργο, που χρονολογείται στην τελευταία φάση της Ελληνικής Εποχής του Χαλκού, γύρω στο 1300 π.Χ.
Τα αρδευτικά αυτά έργα μετά την παρακμή των Μινύων και την κάθοδο στην περιοχή των Βοιωτών καταστρέφονται, όπως και η ακρόπολη (περίπου 1200 π.Χ.), σε αυτό το έργο βοήθησαν και οι καταστρεπτικοί σεισμοί που σημειώθηκαν στην περιοχή. Με αποτέλεσμα να μην ξαναχρησιμοποιηθεί ξανά. Όλα αυτά όμως τα γεγονότα, βοήθησαν την αποξηραμένη λίμνη να κερδίσει ξανά το χαμένο της νερό πλημμυρίζοντας την λεκάνη της, και κάνοντας για άλλη μια φορά την ακρόπολη του Γλά νησί.
Προσέξτε τώρα το εντυπωσιακό, οι άνθρωποι της εποχής του χαλκού με λιγοστά τεχνικά μέσα, χωρίς υψηλή γνώση μηχανικής, μαθηματικών, γεωμετρίας, σημείωσαν ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της μυκηναϊκής μηχανικής. Η αποστράγγιση της Κωπαΐδας θεωρείται στην σύγχρονη εποχή ένα τεράστιο υδραυλικό έργο, πόσο μάλλον όταν αυτό έγινε για πρώτη φορά πριν από 3.000 χρόνια. Στο έργο που μετέτρεψε την λίμνη στην ποιο εύφορη πεδιάδα της ηπειρωτικής Ελλάδος, πιθανολογείται ότι οι πόλεις κράτη του Ορχομενού και της Θήβας πρέπει να συνεργάστηκαν για να δώσουν το απαραίτητο τεράστιο εργατικό δυναμικό, που χρειάζονταν για να γίνει αυτή η γιγαντιαίου μεγέθους εργασία.
Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι, μία ή ίσως δύο γενιές (μια γενιά 20 χρόνια) χρειαστήκαν για την εκσκαφή. Οι Μινύες ανέσκαψαν και απέσυραν 70 εκατομμύρια κυβικά πόδια (π. 2 εκ. μ³) γης για τη δημιουργία καναλιών και επιχωμάτων, με τα τελευταία να έχουν ύψος πάνω από 6 πόδια (π. 1,8 μ.) και πλάτος έως 150 πόδια (45 μ.). Εκτός αυτών, χρησιμοποίησαν πάνω από 8 εκατομμύρια κυβικά πόδια (π. 225.000 μ³) πέτρας για να στερεώσουν τα αναχώματα και υπήρχε και μια πέτρινη σήραγγα αποστράγγισης, μήκους αρκετών μιλίων, που την αναφέρει ο γεωγράφος του 1ου αιώνα μ.Χ., Στράβων. Η δε εκροή του νερού της λίμνης, για την αποστράγγιση της φαίνεται ότι ξεπερνούσε τα 20.000 γαλόνια (75.000 λίτρα) ανά δευτερόλεπτο.
Αρά το ότι δεν ξανά επιχειρήθηκε ένα τόσο μεγαλειώδες έργο μέχρι και τον 19ο αιώνα μ.Χ., δεν πρέπει να μας φαίνεται παράξενο. Πέρασαν τουλάχιστον 3 χιλιετίες για να γίνει νέα προσπάθεια αποξήρανσης της λίμνης και χρειάστηκαν 51 ολόκληρα χρόνια για να το πετύχουν, και να αποδώσουν στους αγρότες 241.000 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης. Για να το σκεφθούμε λίγο, χωρίς τεχνικά μέσα και τις απαραίτητες γνώσεις μηχανικής κ,α, χρειαστήκαν το ανώτερο δυο γενιές, με τεχνικά μέσα και υψηλή γνώση μαθηματικών και μηχανικής, χρειαστήκαν δυόμιση γενιές!.
Η επίσκεψη σε αυτόν τον χώρο είναι σχετικά εύκολη και σε απόσταση μιας ώρας από την Αθήνα. Όταν από την πρωτεύουσα φτάσουμε στο ύψος του χωριού Κάστρο, στρίβουμε δεξιά και βλέπουμε μπροστά μας το οχυρό, μετά από 1200 μέτρα φτάνουμε. Μπορούμε να το δούμε περιμετρικά με το αυτοκίνητο ακολουθώντας στην αρχή την ασφαλτοστρωμένη οδό και μετά το χωματόδρομο που είναι σε εξαιρετική κατάσταση. Η επίσκεψη στο εσωτερικό του γίνεται από τις πύλες του με κάποια μικρή δυσκολία.
Δυστυχώς έχουμε αρχαιολογικούς χώρους που θα μπορούσαν να είναι πόλος έλξης για ξένους και ντόπιους ενισχύοντας την τοπική και όχι μόνο οικονομία. Ένα μικρό παράδειγμα αξιοποίησης, να κάνουν βατό τον χώρο με διαδρομές, αν όχι και στα 200 στρέμματα, τουλάχιστον στο τμήμα όπου βρίσκονται τα περισσότερα κατάλοιπα κτιρίων. Παράλληλα με αυτό να σηκώσουν ένα μικρό κτίριο οπού θα αναπαριστάνονται τα έργα της αποστράγγισης των Μινίων, αλλά και σε ηλεκτρονική μορφή τα κτίρια των οποίων σώζονται οι βασικές λιθοδομές. Επίσης θεμιτό είναι να λειτουργεί και ένα πωλητήριο με βιβλία που να αναφέρονται στο οχυρό, τα έργα που προστάτευε, κ,α. Με αυτές τις ελάχιστες αλλά σημαντικές παροχές, όποιος επισκέπτεται τον χώρο δεν θα βλέπει ένα αφημένο στην τύχη του μέρος, αλλά την ιστορία της λίμνης και των υδραυλικών έργων ελέγχου των πλημμυρών στην Κωπαΐδα, τα πρώτα εγγειοβελτιωτικά – αρδευτικά έργα αποστράγγισης που ακόμα και σήμερα χαρακτηρίζονται ως επιτεύγματα τεχνικής.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου