Τα ξεχωριστά έθιμα χριστουγέννων σε κάθε γωνιά της Ελλάδας

   Στα γιορτινά τους έχουν ντυθεί όλες οι πόλεις της Ελλάδας και υποδέχονται τα Χριστούγεννα με έθιμα και με παραδόσεις που έχουν τις ρίζες τους βαθιά πίσω στο χρόνο, ας ξεκινήσουμε το φανταστικό ταξίδι με πρώτο το:

                                               

Χριστουγεννιάτικο στεφάνι  

Σε πολλά χωριά της πατρίδας μας συνηθίζουν να κρεμάνε στους τοίχους και τις εξώπορτες ολόκληρες πλεξούδες από σκόρδα που πάνω τους μπήγουν, γαριφαλάκια για να διώξουν μακριά την κακογλωσσιά που «καρφώνει» την ευτυχία του σπιτιού τους. Ένα άλλο πάλι είναι το στεφάνι από έλατο στην εξώπορτα, που είναι διακοσμημένο με χριστουγεννιάτικα στολίδια και εκτός από το καλωσόρισμα στους καλεσμένους φέρνει τύχη στο σπιτικό. Και εδώ χρησιμοποιείται σκόρδο για να προφυλάσσει από το κακό μάτι.

Το «τάισμα» της βρύσης                                                                               

Μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων γίνεται σε χωριά της Κεντρικής Ελλάδας το «τάισμα της βρύσης», Οι νέες του χωριού από τα χαράματα πάνε στην πιο κοντινή βρύση για να κλέψουν το «αμίλητο νερό» (γιατί δεν βγάζουν λέξη σε όλη τη διαδρομή). Όταν πάρουν το νερό, πασαλείβουν τη βρύση με βούτυρο και μέλι και λένε την ευχή: όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι, και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους.

Πάντρεμα της φωτιάς                                                                                

 Παντρεύεται η φωτιά; Βέβαιος άμα είσαι από τα χωριά της Έδεσσας οπού την παραμονή των Χριστουγέννων «παντρεύουν τη φωτιά». Παίρνουν ένα ξύλο με θηλυκό όνομα π.χ κερασιάς και ένα με αρσενικό όνομα κατά προτίμηση αγκαθωτό π.χ βάτο, τα βάζουν τα ξύλα στο τζάκι να καούν και ανάλογα με τον ή τη φλόγα ή τον θόρυβο που κάνουν, προσπαθούν να προβλέψουν τα μελλούμενα για τον καιρό και για τις αγροτικές τους εργασίες. Να σημειώσουμε ότι η παράδοση του λαού μας θέλει τα αγκαθωτά δέντρα να απομακρύνουν τα πονηρά καλικαντζάρια. Κάτι παρόμοιο έχουμε και στην Θεσσαλία. Ανήμερα των Χριστουγέννων όταν τα κορίτσια επιστρέφουν από την εκκλησία, βάζουν δίπλα στο τζάκι κλαδιά κέδρου που τα ξεδιαλέγουν να είναι λυγερά, το ίδιο κάνουν και τα αγόρια που βάζουν κλαδί άγριο κερασιάς. Αυτά τα κλαδιά αντιπροσωπεύουν την επιθυμία για μια όμορφη ζωή. Όποιο λοιπόν κλαδί καεί πρώτο αυτό σημαίνει ότι ο αντίστοιχος νέος ή η νέα θα παντρευτεί πρώτα.                                                                                                        

 Το «πάντρεμα» της φωτιάς το έχουμε και στις Κυκλάδες. Στο Γλινάδο της Νάξου, τοποθετούν σταυρωτά δυο ξύλα στη φωτιά, για να είναι το ανδρόγυνο ευτυχισμένο, ακριβώς όπως ζευγαρώνουν τα ξύλα.

 Το χριστόψωμο        

Στην Κρήτη έχουμε ένα καθαρά χριστιανικό έθιμο, το ζύμωμα του χριστόψωμου. Επειδή θα χρησιμοποιηθεί στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι, το χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί αφού θα στηρίξει τη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειας του. Αυτός είναι και ο λόγος που Χρησιμοποιούν το καλό αλεύρι και ακριβά υλικά, όπως είναι: ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα. Όλες οι γυναίκες του σπιτιού μαζεύονται και μέχρι να γίνει το προζύμι, τραγουδούν, «ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει»,  μετά πλάθουν το ζυμάρι, αφαιρούν τη μισή ζύμη και με αυτήν φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες από τη ζύμη και στο κέντρο βάζουν ένα καρύδι που συμβολίζει τη γονιμότητα. Στην δε υπόλοιπη επιφάνεια φτιάχνουν κεντητά σχήματα με το πιρούνι για να βγάλουν το «κακό μάτι» και να «καρφώσουν» την κακογλωσσιά. Όταν φτάσει ψημένο στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι νοικοκύρης του σπιτιού παίρνει στα χέρια του, το σταυρώνει, το κόβει και το μοιράζει σε όλους όσους βρίσκονται στο τραπέζι, σε ένα συμβολισμό της Θείας Κοινωνίας, οπού ο Χριστός έδωσε τον Άρτο της ζωής σε όλη την ανθρώπινη οικογένεια του.    

Παρόμοιο έθιμο με παραλλαγές είναι και η κουλούρα της Ζακύνθου, εδώ οι νοικοκυρές ζυμώνουν την κουλούρα, μέσα σε ξύλινες σκάφες και με τη χρήση αλευριού πολύ καλής ποιότητας, ψιλοκοσκινισμένου, με πολλά αρωματικά βότανα και με αρκετή δόση από καρύδια, σταφίδα, κρασί και λάδι. Αφού το στολίσουν με περίτεχνα σχέδια από το ίδιο ζυμάρι και το εμπλουτίσουν με κάποιο χρυσό ή ασημένιο νόμισμα, που το λένε  «ηύρεμα», το ψήνουν σε φούρνο με ξύλα και το διατηρούν ζεστό μέχρι τη βραδινή οικογενειακή ιεροτελεστία.  

Το απόγευμα της παραμονής των Χριστουγέννων η οικογένεια μαζεύεται για το εορταστικό τραπέζι στο οποίο στο κέντρο του, έχει: τη μεγάλη χριστουγεννιάτικη κουλούρα, μια νταμιτζάνα κόκκινο κρασί και τα πιάτα για το βραδινό έδεσμα. Το έδεσμα δεν είναι άλλο από μια μπροκολόσουπα που φτιάχνεται μέσα σε λίγα λεπτά από τις νοικοκυρές και σερβίρετε με λεμόνι, ντόπιες ελιές και κρεμμύδι. Δίπλα από το αναμμένο τζάκι του σπιτιού βρίσκεται ένα ποτήρι που έχει λάδι με κρασί και ένα θυμιατό, κάτω από την εικόνα της Παναγίας με το θείο βρέφος.  Όταν έρχεται η ώρα του γεύματος ο μεγαλύτερος άνδρας της οικογένειας παίρνει την κουλούρα στα χέρια του. Πάνω σε αυτήν ακουμπάνε τα χέρια τους όλα τα μέλη της οικογένειας.     

Η κουλούρα μεταφέρεται πάνω από τη φωτιά στο αναμμένο τζάκι. Εκεί ο αρχηγός της οικογένειας τη σταυρώνει τρεις φορές και ρίχνει επάνω της λαδόκρασο, ψάλλοντας το γνωστό απολυτίκιο «Η Γέννησης σου Χριστέ...». Ενώ η νοικοκυρά θυμιατίζει το σπίτι και ένας από τους νέους της οικογένειας παίρνει το τουφέκι του σπιτιού και πυροβολεί από το παράθυρο στον αέρα. Τα σμπάρα συμβολίζουν την χαρμόσυνη είδηση ότι στο σπίτι αυτό γεννήθηκε ήδη ο Χριστός. Η ιεροτελεστία κρατά λίγα μόλις λεπτά και μετά αρχίζουν οι ευχές. Η κουλούρα ξανά επιστρέφει στο τραπέζι κι ο αρχηγός τής οικογένειας αρχίζει να κόβει τα κομμάτια. Το πρώτο ανήκει στον Χριστό, το δεύτερο στον φτωχό, το τρίτο στο σπίτι και μετά στα μέλη της οικογένειας στα οποία διανέμεται κατά σειρά ηλικίας.               

                                                                         

 Τα Χριστόξυλα   

Στα χωρία της Μακεδονίας από τις παραμονές των Χριστουγέννων ο νοικοκύρης του σπιτιού ψάχνει και βρίσκει ένα μεγάλο χοντρό και γερό ξύλο που είναι είτε από πεύκο ή από ελιά και το πάει σπίτι του. Η νοικοκυρά φροντίζει να έχει καθαρίσει με ιδιαίτερη προσοχή το τζάκι, ώστε να μην υπάρχει καθόλου παλιά στάχτη. Καθαρίζουν μάλιστα ακόμα και την καπνοδόχο, για να μην βρίσκουν πατήματα να κατέβουν οι καλικάντζαροι και μαγαρίσουν το σπίτι. Βάζει λοιπόν το Χριστόξυλο στο τζάκι την παραμονή και το ανάβει αφήνοντας το να σιγοκαίει όλο το δωδεκαήμερο από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα. Η  λαϊκή παράδοση πιστεύει ότι με αυτήν την στάχτη αυτή προφυλάσσεται το σπίτι και τα χωράφια από κάθε κακό και καθώς σιγοκαίγεται, ζεσταίνεται ο Χριστός στη φάτνη. Στα χωριά πάλι της Νάξου και τις δώδεκα ημέρες των εορτών καίει άσβεστο ένα ξύλο στο τζάκι, το «χριστοκούτσουρο», του οποίου τη στάχτη θα ρίξουν αργότερα για ευλογία σε ζώα και φυτά.   

                  

Το «φλερτάρισμα» του παπά.                                                                 

Στη Σέριφο, υπάρχει ένα έθιμο που μετρά πολλά χρονιά ζωής και αναβιώνει κάθε Χριστούγεννα. Όλοι οι άνδρες του νησιού πηγαίνουν στον παπά για να του ευχηθούν και να του δώσουν κάποιο φιλοδώρημα και με αυτόν τον τρόπο να «φλερτάρουν», όπως λέγεται τον παπά.